Luyện thi THPT quốc gia môn Văn: Phân tích đoạn thơ sau trích trong bài Đất Nước (trường ca Mặt đường khát vọng) của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm:
Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
(…) Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ
DÀN Ý
A. Mở
bài:
- Đất nước là nguồn cảm hứng chủ đạo trong sáng
tác văn học, đặc biệt là trong thơ ca hiện đại. Một trong những nhà thơ tiêu
biểu của giai đoạn chống Mĩ là Nguyễn Khoa Điềm đã thể hiện những cảm nhận và
suy nghĩ của mình về đất nước trong trường ca Mặt đường khát vọng. Đoạn thơ (hai mươi chín dòng thơ đầu) có thể
xem như một số định nghĩa về đất nước qua những hình tượng cụ thể, sinh động,
đầy gợi cảm, với giọng thơ sôi nổi, thiết tha.
- Chuyển ý.
B. Thân
bài:
Hình
ảnh đất nước trong đoạn thơ hiện lên muôn màu muôn vẻ, sinh động lạ thường,
lắng đọng trong tâm tưởng ta qua những liên tưởng kì thú. Ý nghĩa về đất nước
được nhà thơ diễn đạt qua chiều dài thời gian – đất nước đã có từ lâu đời – và
qua chiều rộng của không gian – đất nước là cội nguồn của dân tộc.
I. Đất nước đã có từ lâu đời :
Không định nghĩa bằng những sử liệu, những khái
niệm trừu tượng, nhà thơ đã giúp ta cảm nhận ý nghĩa đất nước bằng những điều
thật cụ thể, thân thuộc, bình dị :
1. Đất nước có từ ngày đó
qua những câu chuyện dân gian của dân tộc với những thần thoại, truyền thuyết,
cổ tích như Sự tích trầu cau, Thánh Gióng... :
Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những
cái “ngày xửa ngày xưa...” mẹ thường hay kể
Đất Nước bắt đầu với miếng
trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên khi dân
mình biết trồng tre mà đánh giặc
Sự tích trầu cau biểu hiện tình nghĩa vợ chồng gắn bó thủy chung.
Truyện Thánh Gióng thể hiện tinh thần
bất khuất chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta từ thời dựng nước. Qua lời kể của
người mẹ thân yêu, tuổi thơ ta thấm đượm những tình cảm đầu đời về đất nước
thân thương.
2. Đất nước còn gắn với những thuần phong mĩ tục: Hình ảnh Tóc
mẹ thì bới sau đầu (với vị ngữ được nhấn mạnh bằng trợ từ ngữ khí thì) thể hiện lòng tự hào về bản sắc
văn hoá dân tộc, không bao giờ bị mai một, dù phải trải qua hàng ngàn năm Bắc
thuộc.
3. Đất nước cũng được nhận chân từ lối
sống giàu tình nặng nghĩa:
Cha mẹ thương nhau bằng
gừng cay muối mặn
(Lấy
ý từ câu ca dao : Tay bưng đĩa muối chén
gừng
Gừng cay, muối mặn xin đừng
quên nhau
4. Đất nước cũng được nhận
chân từ ngôn ngữ. Gần gũi nhất là mái nhà che mưa trú nắng (Cái kèo, cái cột thành tên) đến quy
trình làm ra hạt gạo – hạt ngọc nuôi sống con người:
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó
..
5. Ý thơ chợt quay về cuộc sống đời thường gắn bó với mỗi con người:
Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đó
cũng là nơi khắc ghi những kỉ niệm thơ mộng tuyệt vời :
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất Nước là nơi em đánh
rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
6. Đất nước còn là không gian mĩ lệ, hùng vĩ qua cách khắc hoạ của ca dao-
dân ca: Đất là
nơi “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc”/ Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi”
II. Đất
nước là cội nguồn của dân tộc:
1. Cùng với thời gian đằng đẳng, hình ảnh đất nước
còn trải rộng trong không gian mênh mông,
nơi phát sinh và phát triển của cộng đồng dân Việt từ thuở sơ khai, qua truyền
thuyết “Con Rồng cháu Tiên”:Đất là nơi
Chim về/ Nước là nơi Rồng ở/ Lạc Long Quân và Âu Cơ/ Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng
2. Cho nên đất nước luôn tiềm tàng mối quan hệ giữa
các thế hệ quá khứ, hiện tại và tương lai: Những
ai đã khuất/ Những ai bây giờ, và
Con cháu chuyện mai sau
Tất cả đều ý thức sâu sắc về nguồn gốc tổ tiên,
không bao giờ được quên cội nguồn dân tộc- Hằng
năm ăn đâu làm đâu/ Cũng biết cúi đầu
nhớ ngày giỗ Tổ- để đoàn kết thành một khối, cùng vun đắp cho “Đất Nước vẹn tròn, to lớn”.
C. Kết
bài:
Nguyễn Khoa Điềm, qua đoạn thơ trên, đã nêu những định
nghĩa đa dạng, phong phú về đất nước, từ chiều sâu của văn hóa văn tộc, chiều
dài của thời gian lịch sử đến chiều rộng của không gian đất nước.
Nhà thơ cũng vận dụng rộng rãi các chất liêu
văn hóa dân gian, từ truyền thuyết lịch sử, phong tục, tập quán đến sinh hoạt,
lao động của dân tộc ta, kết hợp với những hình ảnh, ngôn ngữ nghệ thuật đậm đà
tính dân tộc và giàu chất trí tuệ.
Đăng nhận xét