Bức tranh cả nước ra trận đầy khí thế trong bài thơ Việt Bắc

Luyện thi đại học:  Bức tranh cả nước ra trận đầy khí thế, niềm vui và những chiến công lừng lẫy trong bài thơ Việt Bắc

Xem thêm: Thiên nhiên hùng vĩ, thắm tươi trong tác phẩm "Việt Bắc"

Theo dòng cảm xúc hồi tưởng, bài thơ đã dẫn người đọc vào khung cảnh Việt Bắc kháng chiến: những hoạt động tấp nập, sôi động của cuộc kháng chiến anh hùng để chuẩn bị cho cuộc tổng phản công bằng một chiến“Điện Biên lừng lẫy địa cầu”:

“Ai về ai có nhớ không?”

            Chỉ có một chữ “nhớ” trong lời hỏi của người ở lại mà khơi dậy cả một trời thương nhớ bằng năm chữ “nhớ” trong câu trả lời của người ra đi. “Nhớ” là yêu, “nhớ” là tự hào. Tự hào với những chiến công dồn dập gắn liền với từng ngọn núi, dòng sông thật kiêu hãnh (sông Lô, Phố Ràng…) để từ đó cả nước bước vào một cuộc diễu binh hùng vĩ. Đoạn thơ đã trở thành bản anh hùng ca về “mười lăm năm ấy thiết tha, mặn nồng” của cuộc Cách mạng và chiến tranh ái quốc vĩ đại. Câu một và hai đã nêu lên được cái nhìn khái quát chung. Cuộc kháng chiến của ta là cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc, một cuộc chiến tranh sáng ngời chính nghĩa “lấy chí nhân để thay cường bạo”. Vì vậy, ta càng đánh càng thắng, địch càng đánh càng thua. Từ một đội quân trên dưới ba mươi chiến sĩ xuất thân nơi cây đa Tân Trào lịch sử, giờ đây ta đã có những binh đoàn hùng mạnh, liên tiếp gặt hái được những chiến công chói lọi: Thu Đông, Sông Lô, Biên Giới… Hôm nay, chúng ta đang chuẩn bị cho cuộc tổng tiến công, chúng ta hoàn toàn làm chủ chiến trường Việt Bắc cả về tinh thần và về lực lượng. Vì vậy, đoàn quân ta đã xuất phát từ mọi ngả đường Việt Bắc, như những gọng kìm nhằm xiết chặt quân thù đang co cụm ở cứ điểm cuối cùng “Những đường Việt Bắc của ta”. Cảm hứng về tư thế làm chủ và tư thế tấn công bao vây quân giặc được thể hiện qua cụm từ “những đường của ta”. Ngày kháng chiến chống Pháp, máy bay giặc chủ yêu hoạt động ban ngày. Do đó ta phải hành quân đêm .Trên các nẻo đường Việt Bắc, đêm nối đêm, các binh đoàn cứ nối nhau “rầm rập” tiến quân ra trận. Từ láy “rầm rập” là từ láy tượng thanh rất gợi cảm. Nó diễn tả được bước chân đi đầy khí thế hăng say và sức mạnh áp đảo của một tập thể người đông đúc có đội ngũ chỉnh tề. Với từ “rầm rập” đặc sắc ấy, cuộc ra trận của quân dân ta bỗng trở thành cuộc diễu binh hùng vĩ. Vì thế mà bước chân của đoàn quân ấy đêm đêm cứ “rầm rập” tiến bước làm rung chuyển cả mặt đất “như là đất rung”.

            

Câu 3 + 4:

            Từ cái nhìn khái quát chung ở câu một, câu hai, đến đây đã đi vào cái nhìn cụ thể. Nếu câu trên, tác giả tả khí thế ra trận của quân ta qua ấn tượng thính giác, thì ở câu sau, tác giả tả bằng thị giác…Từ láy bốn “điệp điệp, trùng trùng” thật giàu ý nghĩa diễn tả. Nó gợi lên trong ta. Những đoàn quân ra trận nối dài vô tận và rất hùng vĩ như những dãy núi kế tiếp nhau vậy. Ở đây, ta lại bắt gặp một hình ảnh thơ được viết với bút pháp cường điệu, mang đậm màu sắc anh hùng ca. Vì vậy, sức mạnh, khí thế của đoàn quân ra trận đã được nâng lên ngang tầm với sức mạnh của thiên nhiên sông núi:

                                    “Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan”

            Câu thơ vừa có ý nghĩa tả thực, vừa có ý nghĩa khái quát trượng trưng sâu xa. Nó diễn tả đoàn quân đi trong đêm, đầu súng lấp lánh ánh sao trời, nhưng đồng thời lấp lánh ánh sao lý tưởng. Hình ảnh tươi sáng ấy kết hợp với hình ảnh chiếc mũ nan giản dị, trang bị còn thiếu thốn của anh bộ đội tạo cho anh một vẻ đẹp bình dị mà cao cả, bình thường mà vĩ đại. Như vậy, “Một đoạn thơ mà dùng hàng loạt điệp từ, từ láy gợi lên những hình ảnh, âm thanh đầy ấn tượng khiến cho người đọc cảm thấy sự hối hả, chuyển động không ngừng của những đoàn quân ra mặt trận. Nhịp điệu thơ 2/2/2: “Những đường/ Việt Bắc/ của ta”… như nhịp hành quân mạnh mẽ, oai hùng làm sao! Trong toàn bộ đoạn thơ, mỗi câu, mỗi từ ngữ đều làm nổi bật tính chất anh hùng của quân đội ta”(Lời tác giả).

            Câu 5+6:

Cuộc chiến tranh của ta là cuộc chiến tranh nhân dân nên “Từ nơi em gửi tới nơi anh.  Những đoàn quân trùng trùng ra trận. Như tình yêu nối lời vô tận”. Tiếp theo những binh đoàn bộ đội là dân công tiếp tế lương thực, đạn dược. Cũng như những người chiến sĩ rầm rập lên đường, những nam nữ dân công cũng vào trận đầy khí thế và sức mạnh anh hùng, kiêu hãnh, đạp bằng gian nguy để tiến lên phía trước. “Cái khí phách ấy được dồn nén và bật ra trong một câu thơ tuyệt hay?:

“Bước chân nát đá muôn tàn lửa bay”

(Tố Hữu)

            Cái khí phách này chỉ tìm thấy trong các anh hùng thần thoại như Thánh Gióng, Sơn Tinh - Thuỷ Tinh… Nhưng trong cuộc kháng chiến chống Pháp thần kì, những anh hùng như thế đã trở thành phổ biến. Đúng là : “Một thời đại anh hùng đòi hỏi một nền thơ ca anh hùng”. Câu thơ của Tố Hữu có từ “nát đá” được viết theo phép đảo ngữ, dùng từ bạo, rất khoẻ, vừa gợi lên được những gánh hàng nặng, vừa nói lên được bước chân đầy sức mạnh tiến công. Nhớ về ngày xưa, cha ông ta đã mơ ước đến cháy bỏng:

“Trông trời, trông đất, trông mây

Trông mưa, trông nắng, trông ngày, trông đêm

Trông cho chân cứng đã mềm”

            Thì giờ đây, niềm mơ ước ấy đã trở thành hiện thực kì diệu ở chiến trường Điện Biên. Hình ảnh thơ “đỏ đuốc từng đàn” và “muôn tàn lửa bay” là những hình ảnh thơ rất đẹp. Đoàn dân công đi dưới ánh đuốc có “muôn tàn lửa bay”. Đó là lửa của bó đuốc đang bay, hay có cả ánh lửa từ trái tim của anh chị dân công hoả tuyến, những Đan Cô của thời đại kháng chiến? Ở hai câu thơ này, tác giả sử dụng nhiều hình ảnh giàu màu sắc tạo hình, vừa chân thực vừa bay bổng. Đoàn dân công đi vào chiến dịch mà như thể đi trong hội hoa đăng. Thật đẹp biết bao, mà cũng tự hào biết bao về khí thế và niềm tin ra trận của quân dân ta. Đúng như Mác đã từng khẳng định: “Cách mạng là ngày hội quần chúng”.

            Câu 7+8:

Đoạn thơ trên được kết lại bằng hai câu tràn đầy cảm hứng tự hào, tin tưởng về tương lai tươi sáng, về cuộc kháng chiến gian khổ.

            Hai câu thơ mô tả đoàn xe chở đạn dược, vũ khí và cao xạ pháo ra chiến trường, xe nối đuôi nhau, đèn pha bật sáng trưng như ánh sáng ban ngày. Chỉ bằng hình ảnh ấy, Tố Hữu đã diễn tả đông đảo lực lượng cơ giới của quân dân ta. Nhưng quan trọng hơn, với thủ pháp đối lập giữa “nghìn đêm thăm thẳm” và “đèn pha bật sáng”, câu thơ đã nêu bật được sự trưởng thành vượt bậc của quân dân ta và niềm tin tất thắng của những người ra trận hôm nay.

Kết luận:

            “Việt Bắc” ở phần đầu giai điệu chủ yếu là trữ tình, mềm mại… Đến đoạn này, bài thơ đã chuyển sang mạch cảm hứng mạnh mẽ, dứt khoát mang màu sắc anh hùng ca, đã diễn tả rất thành công khí phách anh hùng và hào khí lẫm liệt của cả dân tộc ra trận. Đoạn thơ xứng đáng là một bức tranh giàu chất thơ, giàu chất hoạ… về sức mạnh vô song của cuộc chiến tranh nhân dân vĩ đại, tràn ngập chiến công.