Luyện thi đại học môn Văn: Phân tích, bình luận cảnh cho chữ để thấy rõ đây là “một cảnh tượng
xưa nay chưa từng có” hay “vô tiền khoáng hậu”.
Bài Làm
Giá trị nổi bật của “Chữ người tử tù” rút ra từ tập “Vang bóng một thời” – 1940 là ở chỗ Nguyễn
Tuân đã xây dựng được một hình tượng mang vẻ đẹp lãng mạn đặc sắc: giàu nhân
cách, có khí phách và rất mực tài hoa. Tất cả những vẻ đẹp ấy hầu như được thể
hiện tập trung ở cảnh Huấn Cao cho viên quản ngục chữ. Đây là “một cảnh tượng xưa nay chưa từng có” đã
kết tinh được tư tưởng chủ đề, giá trị nghệ thuật của tác phẩm.
1. Tóm tắt cảnh cho chữ.
Trong buồng giam chật hẹp, bẩn thỉu, ẩm
ướt toàn phân chuột, phân gián, dưới ánh sáng đỏ rực của một bó đuốc tẩm dầu “một người cổ đeo gông, chân vướng xiềng đang
dậm tô nét chữ trên tấm lụa trắng tinh”. Hẳn đây là những dòng chữ cuối
cùng của đời ông. Còn bên cạnh, “viên quản
ngục khúm núm” và thầy thơ lại “run
run bưng chậu mực”. Không gian bên ngoài yên tĩnh, chỉ văng vẳng có tiếng
mõ trên chòi canh. Bằng một vài chi tiết hết sức sinh động, gợi cảm và rất tạo
hình như thế, Nguyễn Tuân đã khắc hoạ được một bức tranh thật xúc động, vừa
trang trọng vừa thiêng liêng.
2. Vì sao có cảnh tượng độc đáo nói trên?
Truyện “Chữ người tử tù” chỉ có hai nhân vật chính, một tên phản nghịch nay
bị khép vào tội tử tù đang chờ ngày ra pháp trường nhưng rất có tài, đặc biệt
là tài viết chữ đẹp; còn người kia là một viên quản ngục mê chữ đẹp, kính phục
tài năng của tên tử tù và hằng khao khát có được chữ của tên tử tù kia. Trên
bình diện quan hệ xã hội thì họ là kẻ tử thù của nhau. Sự gặp gỡ của họ đã tạo
nên một tình huống oái oăm đầy kịch tính làm nổi bật tính cách của mỗi người.
Là người giàu chữ tâm, có lòng tự trọng , có khí phách, khinh thường hết thảy
những kẻ cam tâm làm nô lệ và tiền bạc, quyền lực phi nghĩa, lúc đầu Huấn Cao hết
sức khinh bạc viên quản ngục. Nhưng khi biết viên quản ngục có sở thích cao
quý, yêu cái đẹp, Huấn Cao đã lập tức thay đổi thái độ và đã tặng chữ cho viên
quản ngục vào cái đêm hôm ấy để tỏ thái độ cảm kích, trân trọng của người nghệ
sĩ đối với người tri kỉ.
3. Đây là “một cảnh tượng xưa nay chưa từng
có” hay “vô tiền khoáng hậu”.
a/ Đúng là “một cảnh tượng xưa nay chưa từng có”. Điều lạ lùng chưa từng có ở
đây là việc viết chữ và cho chữ vốn là một thú chơi tao nhã có phần thanh cao của
những bậc tài hoa nghệ sĩ, đáng lẽ phải diễn ra nơi lầu son gác tía, gió mát
trăng thanh, lộng ngát hương hoa nhưng ở đây lại diễn ra trong cảnh nhà lao tăm
tối, ẩm ướt, bẩn thỉu. Hơn thế, người nghệ sĩ viết chữ đẹp lại là tên tử tù
đang bị gông, xiềng và chỉ sáng hôm sau là giải về kinh chịu tội chặt đầu.
Điều lạ lùng chưa từng có là giữa cảnh
tù ngục tăm tối đó không phải là cái ác, cái bạo tàn đang thống trị mà chính là
cái đẹp, cái tài hoa đang đăng quang (lên ngôi). Bằng thủ pháp đối lập đặc sắc,
Nguyễn Tuân đã làm nổi rõ sự chiến thắng của ánh sáng trước bóng tối; của cái
thiện trước cái ác; của cái đẹp trước cái xấu xa, nhơ bẩn; của cái cao cả trước
cái thấp hèn; của tinh thần bất khuất, hiên ngang trước thái độ cam chịu nô lệ.
Đó cũng là sự chiến thắng của tính cách trước hoàn cảnh. Thật là lạ lùng, không
bình thường một chút nào!Vì tên tử tù nổi bật lên uy nghi cao lồng lộng, còn
viên quản ngục và thầy thơ lại - những kẻ đại diện cho xã hội đó thì “khúm núm”, “run run” trước tên tử tù kia.
b/ Với cảnh cho chữ độc đáo này, có
thể nói cái nhà tù tàn bạo đen tối kia đã sụp đổ và cũng không còn kẻ tội phạm,
tử tù; cũng không còn quản ngục và thơ lại. Chỉ còn người nghệ sĩ đang sáng tạo
cái đẹp trước những đôi mắt ngưỡng mộ và kính phục của những kẻ liên tài. Tất cả
những con người đó đều tắm đẫm trong ánh sáng đỏ rực của bó đuốc “thiên lương”, tài hoa, khí phách.
c/ Cũng với cảnh này, dù nay mai Huấn
Cao đầu phải lìa khỏi cổ nhưng những phẩm chất tài hoa, khí phách, nhân cách của
ông sẽ đi vào cõi vĩnh hằng. Màu trắng của vuông lụa cũng như những dòng chữ
tươi tắn nói lên hoài bão tung hoành một đời Huấn Cao; hương thơm ngát của thỏi
mực, ánh sáng đỏ rực của bó đuốc cùng với những lời khuyên của Huấn Cao được
viên quản ngục gìn giữ, lắng nghe như lời di huấn của đạo lý làm người…dường
như cùng hoà vào nhau để trở thành bất tử như cái bất tử của vẻ đẹp Huấn Cao.
Có thể nói, ở cảnh cho chữ này, Nguyễn Tuân đã dựng lên được một bức tượng đài
trang nghiêm để bất tử hoá con người rất mực tài hoa và tràn đầy khí phách anh
hùng này.
d/ Không chỉ cho chữ, Huấn Cao còn
khuyên bảo quản ngục: “Ở đây lẫn lộn. Ta
khuyên thầy Quản nên thay chốn ở đi. Chỗ này không phải là nơi để treo một bức
lụa trắng với những nét chữ vuông tươi tắn, nó nói lên những cái hoài bão tung
hoành của một đời con người… Tôi bảo thực đấy, thầy Quản nên tìm về nhà quê mà ở,
thầy hãy thoát khỏi cái nghề này đi đã, rồi hãy nghĩ đến chuyện chơi chữ. Ở
đây, khó giữ thiên lương cho lành vững và rồi cũng đến nhem nhuốc mất cả đời
lương thiện đi”. Như vậy, Huấn Cao không chấp nhận cái tài, cái đẹp lại có
thể chung sống lẫn lộn với cái ác, cái xấu. Ông cũng không chấp nhận một người
vừa yêu cái đẹp lại vừa làm điều ác và muốn chăm lo cho cái đẹp nảy nở phải trở
về với cái thiện.
e/ Trước vẻ đẹp hào quang uy nghi lộng
lẫy của Huấn Cao, viên quản ngục đã biểu lộ một cử chỉ thật cảm động. Đó là sau
khi lắng nghe lời khuyên của Huấn Cao, viên quản ngục “vái người tù một vái, chắp tay nói một câu mà dòng nước mắt rỉ vào kẽ
miệng làm cho nghẹn ngào: kẻ mê muội này xin bái lĩnh”.Có những cái cúi đầu
làm cho con người trở nên nhỏ nhen, hèn hạ. Nhưng cũng có những cái cúi đầu làm
cho con người cao cả, sang trọng hơn. Đó là một sự cúi đầu trước cái đẹp, cái
khí phách phi thường. Trước đây, Cao Bá Quát đã có một câu thơ rất hay:một đời
ta chỉ biết cúi đầu trước hoa mai, biểu tượng của cái đẹp..
Đây là “một cảnh tượng xưa nay chưa từng có”. Đoạn văn xứng đáng là một bức
hoạ phẩm được viết bằng bút pháp lãng mạn có ngôn ngữ giàu màu sắc tạo hình với
không khí trang nghiêm, có phần bi tráng, sử dụng thủ pháp tương phản đầy ấn tượng.
Nó đã biểu lộ được cái tài và cái tâm của một nhà văn lớn: Nguyễn Tuân.
Đăng nhận xét