Dịch mã (tổng hợp prôtêin) là quá trình chuyển
mã di truyền chứa trong mARN thành trình tự các axit amin trong chuỗi
pôlipeptit của prôtêin. Quá trình Dịch
mã là giai đoạn kế tiếp sau phiên mã gồm 3 giai đoạn:
Giai đoạn khởi
đầu:
+ Hoạt hóa
axit amin nhờ enzim và năng lượng từ ATP. Axit amin hoạt hóa liên kết với tARN
tạo thành phức hợp aa-tARN.
+ Tiểu phần
nhỏ của ribôxôm liên kết với mARN tại
vị trí codon mở đầu (AUG).
+ tARN mang axit amin mở đầu (ở sinh vật nhân
sơ là formin metionin, còn ở sinh vật nhân thực là metionin) tiến vào vị trí
codon mở đầu, anticodon tương ứng trên tARN khớp theo nguyên tắc bổ sung với
codon mở đầu trên mARN. Sự Dịch mã bắt
đầu.
Giai đoạn
kéo dài:
+ Sau khi
metionin được đặt vào vị trí, phức hợp aa1-tARN sẽ đến xếp đúng vào vị trí cạnh
met- tARN đầu tiên trên ribôxôm khớp
anticodon của nó với codon trên mARN theo nguyên tắc bổ sung. Giữa 2 axit amin
hình thành liên kết peptit nhờ tác động của enzim.
+ Sau đó, ribôxôm dịch chuyển một nấc 3 nuclêôtit
theo chiều 5’ => 3’ trên mARN, tARN mang axit amin mở đầu rời khỏi ribôxôm. Phức hợp aa2-tARN tiến vào ribôxôm, anticodon của nó khớp với
codon của axit amin thứ 2 trên mARN theo nguyên tắc bổ sung, liên kết giữa axit
amin thứ nhất và axit amin thứ hai được hình thành. Sự dịch chuyển của ribôxôm lại tiếp tục và quá trình trên
được lặp lại cho đến khi gặp codon kết thúc trên mARN
Giai đoạn kết
thúc:
Khi dấu hiệu
kết thúc được nhận biết bởi một nhân tố kết thúc, thì quá trình Dịch mã dừng lại, ribôxôm tách khỏi mARN, chuỗi pôlipeptit được giải phóng, đồng thời
axit amin mở đầu tách ra khỏi chuỗi pôlipeptit. Chuỗi pôlipeptit sau đó hình
thành phân tử prôtêin hoàn chỉnh. Trên mỗi phân tử mARN thường có 1 số ribôxôm cùng hoạt động được gọi là pôliribôxôm.
Nhờ đó 1
phân tử mARN có thể tổng hợp từ hàng chục đến hàng trăm chuỗi pôlipeptit cùng
loại. các ribôxôm được sử dụng qua
vài thế hệ tế bào và tổng hợp bất cứ loại prôtêin nào.
Mối liên hệ
giữa ADN- mARN – prôtêin – tính trạng
Thông tin di
truyền trong ADN được truyền đạt qua các thế hệ tế bào thông qua cơ chế tự nhân
đôi.
Thông tin di
truyền trong ADN được biểu hiện thành tính trạng của cơ thể thông qua các cơ chế
phiên mã và Dịch mã
Cơ chế hiện
tượng di truyền ở cấp độ phân tử theo sơ đồ sau:
Đăng nhận xét